Василица - стара нова година

Македонија, со векови ја прославува стара нова година на  четрнаесетти јануари, која се совпаѓа со празникот Св. Василиј Велики. Поради тоа овој ден меѓу народот е познат и како Василица. Многу обичаи се поврзани со празнувањето на Василица. Некои од нив се уште ги практикуваме а некои останале заборавени во минатото. 
Питата со паричка е најприфатена традиција за Василица, која се почитува од минатото па се до денес. За Василица се прави пита или зелник а во битолскиот крај се прави мазник и се крши питата меѓу домашните. За оној на кого ќе му се падне паричката се верува дека ќе го следи среќа и бериќет целата година. Оваа традиција отсекогаш се практикува во сите делови од Мкаедонија.
Во минатото за Василицa, децата и возрасните имале различни задачи за празникот. Децата најпрво палеле оган и се собирале околку него и пееле песни. Потоа пеејќи ги песните за Василица тие оделе по куќите низ населбите и од домаќините биле дарувани со подароци. Како и коледарските песни, така и василичарските, немаат некоја посебна мелодија и не се милозвучни, туку се пејат со скандирање и со карактеристични звуци на почетокот и крајот од песната. Со овие песни децата искажувале убави желби и благослови:
Сурова, сурова година голем клас на нива,
голем грозд на лоза жолт мамул на леса,
живо здраво до година, до година до амина.
Децата одејќи по улиците носеле  прачки од дрен или слива и со нив ги удирале луѓето, особено старите и болните лица и на тој нашин ги оздравувале. Овој обичај се викал суровење, а децата бидејќи биле здрави биле сурови како прачката. Истото го правеле и на стоката, каде василичарот односно домакинот ги носел децата во штала и ги удирале најчесто коњите, воловите и овците.
Возрасните имале други обичаи за Василица. Тие се спремале за маскирање и правеле маски и предмети за тропање и кревање врева како лонци, ѕвонци, тенџериња како и музички инструменти гајди и тапани. Со овие реквизити се создавала голема врева што се верувало дека ќе се избркаат лошите духови.

 Овој начин на прославување Василица многу наликува на начинот на кој се прославува во Вевчани. Вевчанци се познати по Вевчанскиот василичарски карневал и  ги практикуваат старите обичаи за овој празник. Карневалот кој се негува во овој крај повеќе од 1400 години е симболот на градот, за кој жителите од Вевчани се подготвуваат преку целата година. Со маски и различни видови на ѕвона тие на 13-ти и 14-ти јануари парадираат низ улиците на градот и ги бркаат лошите духови.
Во минатото за време на подготовките за прославата на Василица, жените береле растенија кои биле со боцки и од нив правеле букет и го оставале да се исуши.
Букетот од исушени боцкави растенија го оставале на куќниот праг во пресрет на тринаесетти, заврзан со црвен конец и ставен во котле со вода.
Исто така жените за Василица имале обичај да греат црепна од глина, а во загреана црепна фрлале зрна од пченица. Тие фрлале зрно по зрно и со секое фрлено зрно кажувале име на членовите од семејството, ако фрленото зрно отскокне тоа значело дека тој член од семејството ќе има бериќет и здравје преку целата година. Освен за членовите од семејството, пченични зрна се фрлале и за добитокот и родот на фамилијата.
Мажите за време на прославата на Василица играле игри на среќа, коцкарски игри и комар со што се ставала среќата на тест. Се верувало дека оној кој што ќе победи во тие игри ќе има среќа цела година.

IQ, EQ, MQ и BQ интелигенција

Емоционална интелигенција е термин кој почна да се користи во деведесеттите години од минатиот век. Денес, многумина зборуваат за два типа на интелигенција.  Познавачите на емоционалната интелигенција велат: “Интелектуалната и емоционалната интелигенција не се спротивставени туку одделни способности. Кај секој од нас се испреплетуваат, па така, луѓе со висок коефициент на интелигенција и ниска емоционална интелигенција, или обратно, наспроти стереотиповите, се релативно ретки. Исто така, постои одвај видлива врска меѓу интелектуалната и некои видови на емоционална интелигенција, толку незначителна што тешко може целосно да ги раздели овие ентитети.”

Психолозите тврдат дека  разбирањето на личните емоции и емоциите на другите клучот за задоволно живеење. Оние луѓе кои се самосвесни и чувствителни кон другите управуваат со работите со мудрост и љубезност, дури и во неповолни околности.

Оние што се “емотивно неписмени”, го минуваат својот пат низ животот обележани со недоразбирање, фрустрации и неуспешни врски. Научното разбирање на оваа емоционална интелигенција може да ни овозможи да ги тренираме нашите емоционални вештини и на тој начин можеме да водиме поисполнет и продуктивем живот.

Сите слушнавме за IQ – “коефициент на интелигенција, што е резултат добиен од неколкуте различни стандардизирани тестови дизајнирани да се процени интелигенцијата.” Ние мислиме дека висок IQ е корисен, на начин што подразбира да се биде паметен со напредни способности за размислување.

Малкумина слушнавме за ЕQ – мерење на емоционална интелигенција, исто така позната како ЕI. “Емоционалната интелигенција (ЕI) е способноста да се идентификуваат, проценуваат и контролираат личните емоции, емоциите на другите и емоциите на групите.”

Реалноста е дека поединецот со висок коефициент на интелигенција може да добие добри оценки, или да биде во можност да решава апстрактни проблеми под контролирани услови, но, таа, сепак не е показател за неговата способност да успее во реалните животни ситуации. Спротивно на тоа, некој со висока ЕQ ќе ја спроведе својата визија и ќе ги мотивира луѓето да ја исполнат целта. Еден од клучните елементи е фактот дека развивањето на IQ е потешко отколку покачувањето на вашата ЕQ. ЕQ може да се усовршува преку менторство, набљудување и обука, додека коефициентот на интелигенцијата може да биде вкоренет како општо правило. IQ има голема вредност и во вистински околности може да доведе до голем успех, особено денес во нашиот високоразвиен технички свет.  Бил Гејтс, оснувачот на “Мајкрософт”, стана најбогат човек во светот со IQ од 160. Просечен IQ е 100. Гејтс бил познат како насилник. Кооснувачот на “Мајкрософт”, Пол Ален, вели: “Бил Гејтс е многу, многу злобен  кон мене.” Постојат оговорања дека “Мајкрософт” е место каде што луѓето работеле исцрпувачки, се додека не се предадат, редовно навредувани и омаловажувани како дел од корпоративна средина. Обично се укажува на тоа дека “Мајкрософт” беше и се уште е место полно со висок IQ и ниска ЕQ.

Луѓето со високо ЕQ имаат повеќе пријатели додека се движат по патот кон успехот и уживаат во самото патување. Со висока ЕQ беше Стив Џобс кој имаше таа способност да го убеди светот да го купи кој било уред на “Аpple”. Луѓе со висока ЕQ се инспирирани да им помогнат на другите, преку својата развиена емпатија тие поседуваат поголема веројатност да бидат лидери во движењата за социјални промени и за глобално подобрување. Со високо ЕQ беа: Мартин Лутер Кинг Џуниор, Далај-лама и Ганди. ЕQ е добар индикатор за тоа колку човекот кој остварува личен успех ќе биде во можност да ужива во тоа и на крајот да ја рашири љубовта кон другите.

Портрети на екстремни, теоретски модели на луѓе со интелектуалната и емоционалната интелигенција:
 
Психолошките профили кога се работи за различните полови се разликуваат во одредени црти. На пример, кога имаме тип на маж со висока интелектуална интелигенција, тој е насочен кон поширокото поле на интелектуалните занимања и способности. Таков маж е амбициозен и продуктивен, предвидлив и настојчив и не се измачува со субјективни проблеми. Тој може да биде критичен и попустлив, префинет и повлечен, несигурен во сексуалните и сентименталните искуства, бесчувствителен и рамнодушен, емотивно ладен маж.

Од друга страна, кога имаме маж со висока емоционална интелигенција, се работи за некој кој е отворен, стабилен, весел, дружељубив, не е подложен на страв и загриженост. Ваквите луѓе се исклучително верни кон луѓето и идеите, се одликуваат со одговорност и етичност, а во своите врски се полни со разбирање и внимание. Нивниот емоционален живот е богат и разновиден. Тие се во согласност со самите себеси, но и со другите како и со општеството во кое живеат.

Жените со висока интелектуална интелигенција поседуваат интелектуална самодоверба, вешто ги изразуваат своите мисли, разговараат на интелектуални теми и имаат интерес за голем број на интелектуални и естетски области. Исто така, обично се интроспективни, подложни на анксиозност, постојано загрижени и со обилно чувство на вина. Се колебаат отворено да го искажат својот бес, иако тоа сепак го прават на индиректен начин.

Емоционално интелигентните жени се говорливи и директно и отворено си ги искажуваат чувствата, имаат добро мислење за себе, го сакаат животот и тој за нив значи се. Како и кај мажите од ист тип, тие се весели, отворени и своите чувства ги искажуваат на ист начин (немаат изливи на чувства заради кои потоа жалат). Добро поднесуваат стрес. Нивната социјална инвентивност им овозможува лесно да запознаат нови луѓе, доволно се во согласност со своето битие, па поради тоа се спонтани, ѓаволести и отворени за сите сексуални искуства. За разлика од жените со висок IQ, тие ретко се вознемирени, немаат чувство на вина и ретко паѓаат во состојба на безнадежност.


Емоционалната интелигенција е оној дел кој на човекот му обезбедува особини кои не прават почовечни. Не секогаш овие два типа на интелигенција работат синхронизирано во наша корист, понекогаш се случува токму спротивното, да си попречуваат еден на друг, но и двата се потребни да ја креираат целината на нашето битие.
Денес покрај IQ и EQ, се почесто се зборува за MQ и за BQ. Се вели дека треба да се фокусираме на зацврстување на нашиот EQ (емоционална интелигенција), MQ (морална интелигенција) и BQ (телесна интелигенција), наместо на IQ. Овие концепти можеби се тешки да се измерат но нивната важност е поголема од таа на IQ.
Емоционална интелигенција (IQ)
Коефициентот EQ (emotional intelligence) е можеби најпознат од трите, и се залага за: свесност за сопствените чувства и за чувствата на останатите, регулација на тие чувства, користење емоции соодветни за секоја ситуација, мотивација и градење врски.
Морална интелигенција (MQ)
MQ (moral intelligence) директно го следи EQ и го следи вашиот интегритет, одговорност, симпатија и простување. Начинот на кој се третирате самите себе е начинот на кој и другите луѓе ќе ве третираат. Почитување на обврски, одржување на интегритетот и искреноста се клучни за морална интелигенција.
Телесна интелигенција (BQ)
На крај, постои и коефициент на телесна интелигенција (body intelligence). Тој е одраз на она што го знаете за вашето тело, што чувствувате и како се грижите за него. Вашето тело константно ви кажува работи, ги слушате ли тие сигнали? Како се храните? Дали доволно се одмарате, и дали доволно вежбате и се грижите за телото? Иако изгледа дека овие прашања не се поврзани со бизнис, но телесната интелигенција влијае во прилична мера на вашата работа затоа што ги детерминира вашите чувства, мисли, самодоверба, свест и ниво на енергија.

Не е важно дали го поседувате најдобриот академски тренинг од најдобриот универзитет. Личност со понизок степен на образование а со целосно развиени EQ, MQ и BQ може да биде поуспешна од личност со импресивно образование која потфрлува во некоја од трите категории.
Да, се разбира дека е добро да сте интелигентни, да размислувате рационално и да имате висок IQ коефициент, но треба да знаете дека тоа не е доволно. IQ ќе ви помогне лично вам, но EQ, MQ и BQ ќе имаат корист и за другите околу вас. Ако успеете да ги усовршите овие често потценети форми на интелигенција, утврдено е дека придонесуваат за поголем успех и засилена професионална компетенција и капацитет. (инспирирано и дел превземено од брошурките на Зегин)

За успехот во училиште мотивацијата е поважна од интелигенцијата

За  успехот  во  училиште  мотивацијата  е поважна  од интелигенцијата

“Мотивацијата и навиките во учењето се главен фактор при постигнувањето на успех во училиште а не интелигенцијата. Ова важи и за математичките способности.” – тврдат истражувачите од Минхенскиот и Универзитетот во Билефелд.  Според  Др. Коу Муријама интелигенцијата е важна за раните фази на развој на математичките способности и неа може да ја измериме прек IQ тесатови, меѓутоа за развој на овие и другите способности значајни за постигнување на школски успех важна улога играат мотивацијата и навиките во учењето. За да го испитаат ова тој и неговите колеги истражувачи од споменатите универзитети проанализирале 6 годишни извештаи на една германска лонгитудинална студија која обезбедувала податоци за математичката способност на 3520 студенти. Во неа дијапазонот на оценување бил од 5 до 10. Тие испитале повеќе фактори меѓу кои мотивацијата, навиките за учење, вештините за учење како и интелигенцијата кои здружено придонесувале во предикција на долгорочниот развој на математичките способности на некој ученик во период од 5 години. Интелигенцијата била силно поврзана со математичките постигнувања на учениците, но само во првобитниот развој на способностите за овој предмет. Мотивацијата и работните навики и вештини се покажале како побитен фактор за развој на учениците (се мисли на кривата на развој во учењето и способноста за учење) и нивен раст во областа на математиката. Вежбањето на меморијата, или учењето напамет, воопшто не било фактор за успех во математиката. Од факторите кои влијаеле врз поголемо постигнување во математиката се издвоиле: чувството на самодоверба, внатрешната мотивација, употребата на вештини како што се сумирање на материјалот, објаснување и правење врска со друг материјал, како и избегнувањето на учење напамет. Интелигенцијата се покажала како фактор со помало значење во развојот на математичките постигнувања. Муријама и другите истражувачи во неговиот тим заклучуваат дека способноста на учениците да научат математика вклучува пред се фактори кои може да се обезбедат преку процесот на едукација и дека тоа не претставува последица на некоја вродена способност каква што е интелигенцијата.
Наставните програми кои се фокусираат на мотивацијата на учениците и на нивните вештини во учењето се можеби и најважниот начин за подигање на способноста во областа на математиката, а веројатно и останатите предмети.

 Мотивацијата е тесно поврзана со емоциите.

Емоциите го покреваат човекот, а мотивацијата е енергија  која човекот треба да ја користи кога превзема некаква акција.
Кај деструктивната мотивација основа е негативноста која се јавува кај личноста. Напредувањето во животот се заснова на фактот дека сте среќни со она кое го правите во животот и ви дава мотив за понатаму да функционирате. Ако тоа не е така, во тој случај се јавува деструктивна мотивација која предизвикува бес и страв.
Конструктивната мотивација произлегува од човековото познавање за она што го сака во животот, она што сака да го оствари и неговите вредности. Главна улога има свесноста на личноста. Важно е човековите желби и вредности да бидат врамнотежени и меѓусебно да се поддржуваат. Голем позитивен мотиватор за човекот е стимулацијата на чувствата.
Едноставен пример кој не е врзан за успехот е тој дека човекот прво ја дегустира онаа храна која визуелно изгледа поубаво, па потоа онаа која ги нема тие карактеристики.
За мотивација многу е важно и високото ниво на енергија. Таа е потребна за да може да се покрене било каква акција. Без енергија човекот може да се движи само низ компромисни цели кои не можат да го исполнат.
Ретко кои луѓе го имаат овој квалитет. Работите кои не мотивираат се разликуваат од човек до човек. Сите треба да проучиме и да откриеме што е она внатре во нас кое ни дава сила и мотивација за понатаму. Некој е мотивиран рано наутро, некој доцна навечер. Некој се радува на работата пред комјутер, а некој има тотална аверзија кон тоа. Најдобрата потпора и мотивација доаѓаат од внатрешноста на човекот. Се што очекувате надвор од себе, нема да ги задоволи барањата кои ги имате и целите кои очекувате да ги остварите.